Onze aanpak

Echelon helpt graag het levensbeschouwelijk onderwijs op een passende manier vorm te geven, met oog voor uw organisatie en leerlingen. Bij Echelon komen veel vragen en signalen binnen die te maken hebben met een gevoel van vervreemding. Dit gevoel kenmerkt zich door het gebrek aan verbondenheid binnen de school, onvoldoende aansluiting op de wereld daarbuiten en de focus op individuele prestaties, liever dan de wens dat leerlingen zich werkelijk ontwikkelen en vormen als mens.

Ons vertrekpunt

De werkwijze van Echelon is gestoeld op een gedegen pedagogische visie en sluit aan op bijpassende didactische theorieën. Een achterliggende overtuiging is dat een interactieve benadering het lerend vermogen van leerlingen beter aanspreekt en aansluit bij hun belevingswereld. In essentie cirkelt onze visie rondom het belang van de complementaire verhouding van autonomie, gemeenschapsgevoel en menselijkheid. Onze visie wordt gekenmerkt door drie inzichten:

De school als lerende organisatie
Humanisering, empathie en autonomie
Vier verschillende denkvormen

De school als lerende organisatie

Peter Senge is de grondlegger van ‘de lerende organisatie’. Leren gaat niet alleen op voor leerlingen, maar ook voor leerkrachten. Binnen een lerende organisatie weten de mensen zich in een omgeving die veilig is en waar voortdurende ontwikkeling mogelijk is en gewaardeerd wordt. Door te werken en tevens te leren, krijgen leerkrachten inzicht in hun eigen opvattingen. Hierbij wordt ook het inlevingsvermogen getraind en zo empathie gewekt. Door met elkaar in gesprek te gaan en samen te werken, leren zij van elkaars ervaringen. Zaken die aandacht verdienen zijn de wijze waarop wij de wereld verstaan en hoe wij ons hiertoe verhouden, welke doelen we stellen als organisatie en hoe we willen samenwerken. Naast het gemeenschappelijke is er ook oog voor persoonlijke talenten en creativiteit. Maar hierbij wordt er gekeken naar de kwaliteiten voor de organisatie en samenleving en niet enkel de betekenis hiervan voor het individu en zijn behaalde prestaties. Door hierover in gesprek te gaan komt er zicht op een gemeenschappelijke visie en komt de identiteit van de organisatie als geheel naar boven drijven. Vervolgens kan er bewust een gemeenschappelijke cultuur tot uitdrukking worden gebracht.

Het bevorderen van humanisering en empathie

Theodor Adorno is een denker uit de vorige eeuw wiens visie op opvoeding gekenmerkt wordt door het thema menswaardigheid en vermenselijking. Belangrijke begrippen zijn humanisering en empathie. Ten eerste is humanisering het bevorderen van empathie, het vermogen je te kunnen verplaatsen in andere mensen en situaties. Daarnaast staat het in het teken van warmte: de beleving van een klimaat van veiligheid, geborgenheid en openheid. Tenslotte bestaat autonomie aan de ene kant uit het vermogen tot zelfreflectie: de vaardigheid om naar jezelf en je eigen situatie te kijken en hier over na te denken. En aan de andere kant uit het vermogen tot zelfbeschikking, dus om je eigen keuzes te durven maken. Al deze vermogens maken deel uit van het proces dat een leerling doormaakt zich te ontplooien tot een verantwoord en respectvol individu.

Vier verschillende denkvormen

Michael Grimmitt heeft drie manieren van lesgeven onderscheiden en waar nu veel gebruik van wordt gemaakt bij het geven van vakken als levensbeschouwing en geestelijke stromingen. In het geval van ‘in-denken’ leidt de leerkracht de leerling naar een bepaalde manier van denken binnen een bepaalde denkstroming. Bij ‘over-denken’ is er sprake van kennisoverdracht over diverse denkstromingen. ‘Vanuit-denken’ gaat een stap verder door uitgebreider te kijken naar denkstromingen en tradities, zoals daarbinnen voorkomende ideeën, bijbehorende culturele uitingsvormen en ervaringen. In onze benadering heeft Echelon hier een vierde denkvorm aan toegevoegd, namelijk het ‘inzicht-in-denken’. Hierbij verwerft de leerling kennis en inzicht over de denkstromingen en tevens wordt hierover gediscussieerd.

Levensvragen als richtsnoer

Echelon heeft een breed aanbod ter beschikking, zoals boeken, cursussen en bouwstenen. Een kernelement dat al deze gemeen hebben zijn universele levensvragen. Dit zijn vragen die iedereen in zijn leven stelt, bewust of onbewust en onafhankelijk van zijn of haar persoonlijke levensovertuiging. Aan de hand van deze vragen worden de betrokkenen in de gelegenheid gesteld om hun visie op de gemeenschappelijke cultuur te verwoorden door uit te spreken wat hen beweegt en waartoe.
Echelon maakt gebruik van zes levensvragen die kunnen helpen bij de zoektocht naar gemeenschappelijke cultuur binnen de organisatie en een persoonlijke invulling. Zo bent u geholpen om een gedeelde identiteit van uw school vorm te geven. U zult zien dat deze vragen binnen verschillende levensbeschouwingen verschillende antwoorden geven. Het idee hierachter is dat u elkaar beter verstaat als er meer kennis is van elkaars achtergrond en motivatie. Het is hierbij van belang dat u de vragen stelt met een nieuwsgierige houding en een openheid om u te verwonderen.
Hieronder vindt u een overzicht van de levensvragen, voorbeelden die hieronder kunnen vallen en welke vragen zich zouden kunnen voordoen in concrete situaties:

1. Wie is de mens?

Voorbeeldvragen: waarom kunnen wij vragen stellen? Wat heb je nodig om je identiteit te kunnen ontwikkelen? Zijn mythen en verhalen voor mij belangrijk? Kan ik om de levensvragen heen?
Concrete vragen: ik ben niet zo gelovig, pas ik wel op deze school? Het team bestaat uit mensen met veel verschillende achtergronden: hoe kunnen wij een gedeelde identiteit uitdragen? Hoe weet ik wat er écht speelt in het leven van een leerling die opgroeit in/tussen meerdere culturen?

2. Wat is goed en kwaad?

Voorbeeldvragen: waarom wordt de vraag over ‘goed en kwaad’ gesteld? Wanneer doen wij ‘goed’ of ‘kwaad’? Wie bepaalt wat ‘goed’ of ‘kwaad’ is? Is het inzicht in ‘goed en kwaad’ tijdsafhankelijk? Waarom bevat een verhaal of mythe altijd ‘kwaad’? Heeft God of een hogere macht iets te maken met ‘goed en kwaad’.
Concrete vragen: is het plagen of pesten wat ik zie? Hoe kan ik leerlingen op een waardevolle manier laten reflecteren op hun eigen en op elkaars gedrag? Mogen regels uit de godsdiensten een rol spelen op onze school?

3. Hoe leven mensen samen?

Voorbeeldvragen: waarom is samenleven noodzakelijk? Zijn de regels bij elke levensbeschouwing gelijk? Hoe worden de regels aangeleerd en zijn ze aan verandering onderhevig? Zijn regels en verhalen aan verandering onderhevig? Kent iedere geestelijke stroming zijn eigen verhalen? Welke bijdrage kunnen al die verhalen geven aan een goede samenleving? Wat is de betekenis van lijden en dood?
Concrete vragen: ik wil ruimte voor vieringen vanuit andere levensbeschouwingen dan de onze, kan dat? Weet ik genoeg van andere religies om de discussie aan te gaan met ouders als ik het ergens niet mee eens ben? Een aantal leerlingen mag van hun ouders niet meedoen met de schoolvieringen of excursies, laten we dat toe?

4. Wat is de betekenis van lijden en dood?

Voorbeeldvragen: wat is lijden? Waarom heeft de mensheid deze levensvraag nodig? Waaraan verlenen mensen ‘houvast’? Heeft iedere levensbeschouwing zijn eigen verhalen en rituelen? Hoe ervaren kinderen deze levensvraag? Waarom is het behandelen van deze levensvraag in de klas belangrijk? Is het nodig te praten over God bij het behandelen van deze levensvraag? Waarom is juiste informatie zo belangrijk?
Concrete vragen: hoe gaan we om met een sterfgeval? Alweer een scheiding van ouders bij mij in de klas. Moet ik hier iets mee? Een nieuwe leerling staat steeds buiten de groep. Hij voelt zich eenzaam, wat kan ik doen?

5. Wat is ruimte?

Voorbeeldvragen: vanaf wanneer ontwikkelt een mens ruimtebeleving? Is ruimte alleen fysiek of ook mentaal? Is ruimtebeleving universeel? Spelen omgevingsfactoren een rol in ruimtebeleving? Kunnen mensen elkaars ruimtebeleving beïnvloeden?
Concrete vragen: hoe leer ik kinderen hun eigen grenzen aan te geven? De school lijkt los te staan van de wijk. Hoe komen we in contact? Heeft de indeling en inrichting van de ruimte invloed op de leerlingen? Hoe behandel ik bepaalde gebeurtenissen uit de actualiteit in mijn klas?

6. Wat is tijd?

Voorbeeldvragen: kent tijd een universele beleving? Is er samenspel tussen de mens en de tijd? Hoe beleven levensbeschouwingen tijd? Wat hebben rituelen te maken met de tijd?
Concrete vragen: ik ben op zoek naar een nieuwe vorm van dagopeningen, die beter bij mij en de leerlingen past, maar ik weet niet wat. Mijn planning zit veel te vol, nòg een vak erbij geven? Dat kan echt niet. Ik geef les op een openbare school en zou graag meer aandacht willen voor het ‘stil staan in de tijd’, bijvoorbeeld door te ‘vieren’. Wanneer en hoe doe ik dat?

Onze speerpunten

Echelon biedt scholen, leerkrachten en docenten in opleiding de mogelijkheid om zich als of binnen hun school als lerende organisatie verder te ontwikkelen. Hierbij hebben wij oog voor de veranderende praktijken in het onderwijs en de behoefte aan een gegronde visie, gemeenschappelijke identiteit en richtpunten voor de korte en lange termijn. Echelon heeft hiervoor verschillende middelen ter beschikking gesteld, zoals een uitgebreid aanbod aan boeken, cursussen en bouwstenen. Al deze middelen helpen om:

Je zelfstandig te verdiepen in kernbegrippen, vakken, en methodieken
Deel te kunnen nemen aan gesprekken en discussies omtrent levensvragen, identiteit en religieuze of levensbeschouwelijke stromingen
Kritisch en respectvol om te gaan met diversiteit en authenticiteit
Een eigen denkrichting onder woorden te brengen en verder te ontwikkelen

Een gemeenschappelijke cultuur

Een gemeenschappelijke cultuur wordt gekenmerkt doordat teamleden elkaar verstaan en herkennen in gedeelde waarden, symbolen, rituelen, taal, omgangsvormen en praktijken. De gemeenschappelijke cultuur hangt samen met de identiteit van de organisatie. Deze cultuur sijpelt door in de organisatie van de school en is zichtbaar in het beleid van de organisatie. Het hebben van een gemeenschappelijk cultuur gaat vervreemding tegen, doordat het ertoe bijdraagt dat elk teamlid zich verbonden voelt met de schoolgemeenschap.
Een beschrijving van de visie van uw school is niet voldoende om tot een gemeenschappelijke cultuur te komen. Om dit proces op gang te brengen, kunt u gebruik maken van onze bouwstenen. Deze bouwstenen bieden de structuur waarbinnen gemeenschappelijke cultuur plaats en vorm kan krijgen. Bijvoorbeeld in de vorm van dagopeningen, verhalen vertellen, drama en vieringen. Zo ontwerpt u de inhoud van levensbeschouwelijke communicatie door concrete invulling te geven aan de bouwstenen.
Binnen een lerende organisatie staat het vergroten van inlevingsvermogen en het bevorderen van empathie centraal. Door dit als leidraad te nemen vergroot u het vermogen om adequaat om te gaan met problemen zoals pesten, jaloezie, roddelen of machtsmisbruik. Daarnaast ligt de focus niet eenzijdig op het individu, maar ook op de organisatie en gemeenschap of maatschappij. Dit betekent dat er niet enkel geïnvesteerd wordt in de vaardigheden en vermogens van het individu om hierdoor beter te kunnen presteren met oog op het nut hiervan voor de organisatie, maar tevens het aansluiten op het grotere geheel. Dit vergroot het gevoel van verbondenheid met andere teamleden en de gemeenschap

Aan de slag

Echelon biedt een aanbod op maat voor leerkrachten, onderwijsassistenten, schoolteams, directeuren en besturen die bijvoorbeeld geconfronteerd worden met vragen over identiteit, burgerschap, geestelijke stromingen. We hopen dat je je in ons aanbod kan vinden wat je nodig hebt. Zo niet, schroom dan niet contact met ons op te nemen om je vraag met ons te verkennen en om te zien wat wij voor elkaar kunnen betekenen.